“Sapiens – Lược sử về loài người” của Harari là cuốn sách tuyệt hay – một cuốn sách giúp “giải thiêng nhân loại”, được cổ suý bởi cả Bill Gates, Mark Zuckenberg và Barrack Obama, và đã được dịch ra trên 30 thứ tiếng.

Harari đưa ra nhiều quan điểm thú vị và bất ngờ về bức tranh tiến hoá của nhân loại, kể từ cuộc cách mạng nhận thức 70 ngàn năm trước, cuộc cách mạng nông nghiệp cách đây 10 ngàn năm, rồi đến cuộc cách mạng khoa học đang phát triển như vũ bão trong không đầy 500 năm qua… Nhưng dù từ thời ăn lông ở lỗ, cho đến hiện tại quyền năng không thua kém các vị thần, Sapien về bản chất vẫn chỉ là một loài động vật dối trá, hư cấu, ưa giết chóc, vô trách nhiệm và luôn bất mãn…

Tương lai của Sapien sẽ ra sao, trở thành những vị thần bất tử hay sẽ tuyệt diệt trong một ngày không xa, đã được Harari đề cập trong cuốn sách tiếp theo “Homo Deus: A Brief History of Tomorrow”, hy vọng sẽ sớm có mặt ở VN.

Bài thơ dưới đây khái lược lại cuốn Sapiens, ngõ hầu giúp những ai lười đọc nắm được một số quan điểm chính của tác giả. Mình đề tặng Nguyen Huy Cuong (TGD TVC), một Sapien thần thánh với giải pháp HiStaff nổi tiếng chuyên để quản trị nguồn lực Sapiens trong các tổ chức, nhân sinh nhật của hắn 30/08, tất nhiên quà sinh nhật có kèm 1 bản sách cứng. Enjoy your day, Sapien!

KHÁI LƯỢC VỀ “LƯỢC SỬ VỀ LOÀI NGƯỜI”

Hơn hai triệu năm trước
Từ Châu Phi thiêng liêng
Có một loài động vật
Tên gọi là Sapien

Loài này cùng một nhánh
Với đám Khỉ nhân hình
Bao gồm Erectus,
Nean (*) và Tinh tinh

Một đêm tia bức xạ
Từ Vũ trụ thẳm đen
Rọi chiếu qua sa mạc
Tạo nên đột biến gen

Cuộc Cách mạng Nhận thức
7 vạn năm trước đây
Nguồn gốc sâu xa nhất
Chính do đột biến này

Hứng được tia vũ trụ
Sapien vốn hiền lành
Giữa ý thức – ngôn ngữ
Một kết nối hình thành

Chúng bắt đầu tán gẫu
Biết dựng chuyện sau lưng
Biết ngồi lê đôi mách
Việc trước đây chưa từng!

Nhờ khả năng tán gẫu
Đàn Sapien đông lên
Biết cùng nhau hợp tác
Tạo sức mạnh vô biên

Rồi chúng biết tưởng tượng:
Gốc cây này có ma
Núi kia nhiều thần thánh
Tôn giáo dần sinh ra

Chúng cũng biết hư cấu
Những khái niệm lạ thường
Như tình yêu, đạo đức
Lẫn địa ngục, thiên đường

Chúng còn biết chém gió
Về sứ mệnh, tầm nhìn
Về biên giới, tư bản
Hay giá trị đồng tiền

Nhờ năng lực tưởng tượng
Qua đó tạo niềm tin
Sapien thành vô đối
Thống trị khắp hành tinh…

***

Cuộc Cách mạng Nông nghiệp
Mười ngàn năm trước đây
Sapien bỏ hái lượm
Định cư và trồng cây

Toàn loài thì phát triển
Do lương thực dư thừa
Nhưng xét từng cá thể
Thoái hoá hơn ngày xưa

Cái điều tưởng nghịch lý
Thật ra rất tự nhiên:
Chính lúa mỳ, khoai, gạo…
Đã thuần hoá Sapien

Khai phá và giữ đất
Những quốc gia hình thành
Lịch sử của nhân loại
Là lịch sử chiến tranh

***

500 năm về trước
Khởi nguồn từ nước Anh
Cuộc Cách mạng Khoa học
Ập đến cực kỳ nhanh

Động lực cho phát triển
Khoa học lên đỉnh cao
Khi Sapien thừa nhận
“Mình ngu dốt làm sao” (**)

Tri thức dần tích luỹ
Với toán học làm nền
Đo đạc và quan sát
Những lý thuyết đầu tiên

Rồi công nghệ ứng dụng
Tràn ngập khắp Năm châu
Những bánh xe công nghiệp
Nghiến nát mặt địa cầu

AI (***) sẽ thay thế
Cộng đồng và gia đình
Khi hàng tỷ robot
Lao động khắp hành tinh

***

Suốt quá trình tiến hoá
Không làm vơi khổ đau
Những thành tựu khoa học
Cũng mong manh làm sao

Những làn sóng diệt chủng
Vẫn diễn ra triền miên
Vô số loài biến mất
Vì Homo Sapien

Công nghệ đã dần biến
Sapien thành thánh thần
Đám thần vô trách nhiệm
Bất mãn và tủi thân

Hơn hai triệu năm trước
Từ Châu Phi thiêng liêng
Trong vòng trăm năm nữa
Liệu còn không? Sapien!

P/S

Từng bị coi là xấu
Việc nói dối, buôn dưa…
Hoá ra là động lực
Của tiến hoá xa xưa

Nên bạn đừng xấu hổ
Khi nói xấu sau lưng
Và cũng đừng ngần ngại
Cứ chém gió tưng bừng…

——————-

(*) Neanderthal
(**) Ignoramus
(***) Trí tuệ nhân tạo

Hoàng Tô – 30.08.2017