Anh Nguyễn Trung Hà là người có nhiều ảnh hưởng với tôi. Cấp 3 anh Hà học chuyên toán Chu Văn An cùng lớp với chị ruột tôi. Nhớ hồi nhỏ anh hay đến nhà ở Cao Bá Quát chơi, khi đó tôi mới 6, 7 tuổi, rất hay bị anh bắt nạt. Có lần anh còn ném dép của thằng bé lên mái nhà làm tôi khóc rầm rĩ và cảm thấy rất đáng ghét.

Anh Hà đặc biệt thông minh, thi toán Quốc tế năm 1978, rồi sang Nga học khoa Toán Cơ tại trường ĐH Tổng hợp Moscow. Tại đây trong một vài năm anh được giữ cây bút truyền thống của Khoa dành cho sinh viên xuất sắc nhất. Là một trong số các sáng lập viên đời đầu của FPT, nhưng về sau do quan điểm quản trị và chiến lược khác nhau nên anh hầu như rút khỏi việc điều hành. Hiện Trung Hà là một nhà đầu tư tài chính thành công. Ngồi nhậu với nhau, anh hay trao đổi về Âm dương ngũ hành, về Dịch số, về đạo lý của việc đầu tư tài chính, về kinh tế vĩ mô và ba lăng nhăng các thứ triết học vỉa hè khác.

Anh Trung Hà thường chia những người giỏi – tôi xin nhấn mạnh là chỉ những người giỏi thôi, còn định nghĩa thế nào là giỏi thì tôi cũng chưa hỏi lại, thành hai loại tạm gọi là Âm và Dương. Nghe gớm, cách gọi người Âm như hồn ma người chết, nhưng bản chất chỉ để phân biệt hai loại người đối lập về tính cách và năng lực, Âm Dương cách biệt mà.

Theo định nghĩa đó, Âm là người có bán cầu não phải hoạt động mạnh hơn, còn Dương – thiên về bán cầu não trái. Chính vì vậy người Âm thường sẽ có chỉ số EQ cao, còn người Dương là chỉ số IQ. Tóm lại các bài test IQ và tiếng Anh đầu vào để tuyển dụng của Tinh Vân mới chỉ dùng được để xác định người Dương thôi.

Để phân biệt kỹ hơn, người Âm sẽ có tư duy tổng hợp tốt, có trực cảm tốt hơn người Dương. Còn người Dương là tư duy phân tích và có lý tính tốt. Dễ thấy người Âm khi học phổ thông thường giỏi toán Hình học, trong khi người Dương lại trội hơn về Đại số. Người Âm có thể làm thơ rất hay, nhưng người Dương lại làm thơ rất vần và có khả năng viết văn nghị luận. Người Âm thích đọc tiểu thuyết hư cấu viễn tưởng (fiction), người Dương lại có xu hướng đọc các tiểu thuyết hiện thực (non-fiction) hơn. Về âm nhạc, người Âm thường thích nghe âm thanh của đàn vĩ cầm, thích nhạc của Chopin, Mendelson, Debussy, Phạm Duy… còn người Dương lại thích nghe tiếng đàn dương cầm, hay nghe nhạc của Beethoven, Bach, Vivaldi, Trịnh Công Sơn…

Cũng có thể xác định một người là Dương khi thấy anh ta là một thanh niên nghiêm túc, còn người Âm thường dễ là thanh niên nhố nhăng. Tương tự, người Dương sẽ có tính hướng mục đích cao, coi thành công là việc đạt được các mục tiêu lớn trong đời. Người Âm lại có xu hướng tìm niềm vui trong cả quá trình bươn trải mà ít để ý đến kết quả. Nói vui, nếu người Dương thích có một đứa con, thì người Âm lại thích cái quá trình để làm ra đứa con đó.

Về công việc, phần này là quan trọng nhất đây, người Dương sẽ phù hợp với các vị trí cần sự bài bản, chuyên nghiệp và có tính hướng mục đích cao, như Giám đốc điều hành, Kế toán trưởng, Trưởng phòng Quản lý chất lượng, Trưởng dự án…, còn người Âm sẽ phù hợp hơn ở các vị trí đòi hỏi tư duy chiến lược, tầm nhìn và cảm giác về business cũng như cảm giác về con người, như Chủ tịch HĐQT, Giám đốc nhân sự, Art Director… Khi lựa chọn cộng sự bạn rất nên để ý đến các yếu tố này, và đặc biệt cần lựa chọn người để bổ sung, hài hòa với mình về Âm – Dương. Các bạn muốn đầu quân ở các Ngân hàng thương mại (Commercial Bank) rất cần có tính Dương cao với khả năng kiểm soát rủi ro tốt, còn vào các Quỹ đầu tư (Investment Bank) mà muốn thăng tiến lại đòi hỏi phải có tính Âm, bởi đạo lý của chúng là high risk – high return.

Thường thì trong mỗi người đều có chút Âm, chút Dương, mà trong Âm có Dương, trong Dương lại có Âm, vậy nếu chú ý kỹ các yếu tố phân biệt sẽ dễ thấy họ thiên hơn về Âm hay Dương. Khi đó một người sẽ được gọi là Thiếu Âm hay Thiếu Dương. Cũng có những người, tỷ lệ ít thôi, có tính Âm hoặc Dương quá mạnh lấn át nửa còn lại thì được gọi là Thái Âm, Thái Dương (hoặc người thuần Âm, thuần Dương cho dễ hiểu). Thiếu Âm, Thiếu Dương, Thái Âm, Thái Dương là bốn sao trong lá số Tử Vi, cũng là sự chuyển biến của vạn vật trong Âm Dương đồ (xem hình). Theo tôi thì anh Trung Hà là người thuần Âm, bạn Trương Đình Anh, nguyên TGĐ FPT lại là người thuần Dương. Người thuần Âm ít khi thành công, nhưng đã thành công là thành công lớn. Người thuần Dương có tỷ lệ thành công rất cao bởi vốn dĩ họ hoạt động bài bản và chuyên nghiệp, nhưng để có những thành công đột phá thì không nhiều.

Trong bất kỳ tổ chức nào thì yếu tố âm dương hòa hợp cũng sẽ là căn bản để tạo ra một sự phát triển bền vững. Xét riêng về mô hình công ty cổ phần với hai nhân sự trọng yếu là Chủ tịch HĐQT và TGĐ điều hành, trường hợp lý tưởng nhất xảy ra khi công ty đó có ông Chủ tịch là Thiếu Âm, ông TGĐ điều hành là thuần Dương. Khi đó Công ty sẽ hội đủ yếu tố cho sự phát triển mạnh mà bền vững. Nếu Chủ tịch là thuần Âm, Giám đốc là Thiếu Dương, công ty sẽ có nhiều ý tưởng xuất sắc nhưng việc thực thi các ý tưởng đó thường không được tốt. Nếu cả 2 cùng là thuần Âm và thuần Dương, công ty sẽ phát triển cực nóng trong thời gian đầu, rồi sẽ xảy ra xung đột nội bộ, như nước với lửa, và sẽ dẫn đến tự suy yếu.

Tóm lại, Dương hay Âm, bán cầu não trái hay phải, EQ hay IQ, HĐQT hay Ban điều hành, quá trình hay mục đích đều chỉ là lý thuyết, là những câu chuyện để tán cho khoái, bàn cho vui. Thay vì Âm hay Dương cũng có thể phân biệt bằng cách gọi là người Trắng hay người Đen, bởi nếu cần ta sẽ dễ dàng bổ sung thêm cả tá những dạng người khác Đỏ, Xanh, Vàng, Tím… nữa. Thực tế cuộc sống thì luôn sinh động và xanh tươi hơn mọi lý thuyết rất nhiều.

Hoàng Tô